COLUMN: Het jaar 2022 en verder

Het jaar loopt op zijn einde, tijd voor een terugblik. In 2021 slaagden de Chemelot-bedrijven er in om hun broeikasgasemissies met 7% te reduceren. Daarmee is Chemelot als industrieel cluster koploper in Nederland en in Europa. Eerder voorspelde ik voor het jaar 2022 een reductie in dezelfde orde van grootte, waarmee we onze koploperspositie zouden handhaven. Onderliggend wordt dat zeker gehaald, maar de werkelijke daling zal veel groter zijn. Maar het is wel een daling door de verkeerde oorzaken, helaas.

Door de enorme stijging van de energieprijzen, vooral van aardgas, wordt de positie van Chemelot ernstig verzwakt. Fossiele brandstoffen, aardgas en aardolie, zijn voor Chemelot namelijk primair grondstof. Een vertienvoudiging van de aardgasprijs, zoals op het hoogtepunt, is natuurlijk desastreus. Maar ook een meer genormaliseerd niveau is nog altijd 3 tot 4 keer hoger dan we gewend waren. Daarbij moet rekening gehouden worden met het feit dat in de basischemie de grondstofkosten meer en vaak veel meer dan 50% van de kostprijs bepalen.

Dit leidde niet alleen tot een verzwakte concurrentiepositie ten opzichte van andere werelddelen, maar ook tot problemen bij onze klanten. Veel fabrieken draaiden dan ook gedurende het jaar op een lager pitje, vandaar de verwachting dat de broeikasgasuitstoot door Chemelot dit jaar flink lager zal zijn. Deze pijn wordt in feite, direct of indirect, door de hele Europese industrie gedragen en het is dan ook terecht dat wordt gewaarschuwd voor een de-industrialisatie van Europa. De industriële productie dreigt zich te verplaatsen naar regio’s waar wél nog goedkope grondstoffen aanwezig zijn en waar wat minder nauwgezet wordt omgegaan met klimaatmaatregelen. De wereld wordt dan warmer en Europa wordt armer.
 

Chemelot circulair

Het is zaak om niet bij de pakken neer te zitten en ons te concentreren op waar we echt goed in zijn. Als we niet meer kunnen concurreren op prijs (en het ziet er niet naar uit dat die situatie op afzienbare termijn zal terugkeren), dan moeten we concurreren met circulaire producten, met de laagst mogelijke 'carbon footprint'. Dat wil zeggen met de laagst mogelijke broeikasgasemissie. Daarbij moeten we ons realiseren dat voor zowat alle spullen die wij als consument gebruiken geldt, dat de productie van de grondstoffen waaruit die spullen gemaakt zijn (kunststof, staal, cement, baksteen, kunstmest) verreweg de hoogste emissies opleveren. Op Chemelot worden vooral kunststof en kunstmest geproduceerd. En laten we daar nou verdraaid goed in zijn en vooral ook voorop lopen in het circulair produceren van die grondstoffen.

Concrete projecten op Chemelot zijn:

• De SPEAR joint venture tussen Plastic Energy en SABIC voor de bouw van een zogenaamde pyrolyse fabriek voor plastic afval. In deze fabriek, die in de komende maanden zal opstarten en die naast de naftakraker van SABIC staat, wordt plastic afval afgebroken tot zijn oorspronkelijke bouwstenen. De grondstof die zo ontstaat, kan de op aardolie gebaseerde grondstof vervangen.
• Het FUREC-project van RWE. RWE is de bouw van een fabriek aan het voorbereiden die gemengd huishoudelijk restafval gaat vergassen tot waterstof en andere nuttige chemische bouwstenen. Met deze bouwstenen kunnen meerdere fabrieken op Chemelot gevoed worden met circulaire grondstoffen en daarmee aardgas vervangen.
• De pyrolyse fabriek van Black Bear Carbon voor de recycling van autobanden en het terugwinnen van de gebruikte grondstoffen, zoals olie en carbon black.
• Het project van Syclus, waarbij ethanol, geproduceerd op basis van biogene grondstoffen, wordt omgezet in etheen. Etheen is een essentiële grondstof voor Chemelot.
• Het grootschalige onderzoeksproject van SABIC, BASF en Linde voor elektrificatie van kraakprocessen. Fossiele energiedragers kunnen daarbij vervangen worden door elektriciteit.
• Daarnaast lopen er nog talloze projecten op de Brightlands Chemelot Campus, in verschillende fases van ontwikkeling, die op langere termijn tot concrete investeringen zullen leiden.

Geweldige positie qua verduurzaming

Chemelot is geweldig gepositioneerd voor deze grondstoftransitie, omdat product A gebruikt wordt voor de productie van B, B voor de productie van C, C voor de productie van D. Deze integratie maakt Chemelot niet alleen extreem energie-efficiënt, maar ook uitermate geschikt voor de verduurzaming van productieketens. Als er één chemische site in 2050 volledig circulair kan zijn, dan is het Chemelot wel.

We bevinden ons dus in een situatie met enorme bedreigingen en met enorme kansen. Dat vraagt om een actieve overheid, zowel op nationaal als op Europees niveau. Wat hebben wij nodig om de kansen te vergroten en om de bedreigingen te temperen?

1. Verleg de nadruk van het straffen van ongewenst gedrag naar het belonen van gewenst gedrag. De Europese industrie wordt al genoeg gestraft door de extreme energieprijzen. President Biden heeft dat in de Verenigde Staten al goed begrepen en veel grote internationale bedrijven geven inmiddels de voorkeur aan investeren in de VS boven Europa.
2. Erken dat de grondstoftransitie zeker zo belangrijk is als de energietransitie. Het zou gestimuleerd moeten worden dat afval, biomassa en waterstof primair worden ingezet als industriële grondstof. Het verbranden van deze materialen voor het opwekken van energie is doodzonde en zou juist afgeremd moeten worden. Elektriciteit is de energiedrager van de toekomst.
3. Vereenvoudig de wet- en regelgeving rondom het gebruik van niet-traditionele bronnen, zoals afval en biomassa, als industriële grondstof.
4. Investeer zo veel als mogelijk is in het elektriciteitssysteem. De elektriciteitsvraag zal in de komende decennia verdrie- of verviervoudigen. We hebben nu al moeite om voldoende elektriciteit op te wekken en te distribueren. Er moet een Deltaplan elektrificatie komen.
5. Zorg voor een uitgebreid buisleidingennetwerk voor primaire grondstoffen. De overheid investeert in wegen, waterwegen en het spoor, maar niet in buisleidingen. Buisleidingen zijn echter met afstand het minst belastend voor de leefomgeving en de veiligheid.
6. Stop met het stapelen van steeds meer nieuwe randvoorwaarden voor de industrie. Bedrijven krijgen de indruk dat zij niet meer welkom zijn in een omgeving die bovendien ook nog kampt met extreem hoge grondstof- en energieprijzen.

Chemelot staat aan het begin van de productieketen van heel veel industriële activiteiten in Europa en is daarmee van groot belang voor onze welvaart. Chemelot is ook koploper in de duurzaamheidstransitie. Kansen genoeg dus. Maar bij de huidige tegenwind hebben we wel wat duwtjes in de rug nodig.